Chăm sóc sức khỏe được biết đến chủ yếu tập trung vào khía cạnh y khoa và sinh học của bệnh nhân, còn chăm sóc sức khoẻ tâm thần tập trung vào chức năng tâm thần và các khía cạnh tâm lý. Mặc dù việc giải quyết các triệu chứng biểu hiện là hợp lý nhưng một cách tiếp cận toàn diện hơn dựa trên việc này xem xét sự tương tác giữa các yếu tố tâm lý, sinh lý và xã hội giúp chúng ta có cái nhìn sâu rộng và toàn diện hơn về việc chăm sóc và duy trì sức khỏe tâm lý.
1.Yếu Tố Tâm Lý
Yếu tố tâm lý đóng vai trò trung tâm trong sức khỏe tâm thần. Đây là những yếu tố liên quan đến cảm xúc, suy nghĩ, và hành vi của cá nhân. Sự căng thẳng, lo âu, trầm cảm, và các rối loạn tâm lý khác đều bắt nguồn từ các yếu tố tâm lý. Ví dụ, khi một người trẻ gặp áp lực học tập và bắt đầu cảm thấy lo âu về việc không đạt được thành tích tốt. Sự lo âu này có thể dẫn đến suy nghĩ tiêu cực như “Tôi sẽ không bao giờ đủ giỏi” hoặc “Tôi thất bại hoàn toàn,” gây ra cảm giác thất vọng và căng thẳng. Những suy nghĩ tiêu cực này không chỉ làm tăng lo âu mà còn có thể dẫn đến các triệu chứng trầm cảm như mất ngủ hoặc cảm giác cô đơn.
Để chăm sóc sức khỏe tâm thần từ góc độ tâm lý, chúng ta cần chú ý đến việc phát triển các kỹ năng quản lý cảm xúc, xây dựng sự tự tin, và cải thiện khả năng đối phó với áp lực. Việc thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hoặc kỹ thuật thở sâu có thể giúp giảm bớt căng thẳng và cải thiện tâm trạng. Tham gia vào liệu pháp tâm lý như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) hoặc chánh niệm cũng có thể hỗ trợ trong việc thay đổi các mẫu suy nghĩ tiêu cực và cải thiện cách mà cá nhân phản ứng với stress.
2.Yếu Tố Sinh Lý
Yếu tố sinh lý liên quan đến các khía cạnh thể chất của cơ thể, bao gồm sự ổn định, khoẻ mạnh trong não bộ, chức năng của các cơ quan và các yếu tố di truyền. Các rối loạn tâm thần như trầm cảm và lo âu có thể có nguồn gốc từ sự mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ. Ví dụ, một trong những nguyên nhân dẫn đến trầm cảm là sự thiếu hụt serotonin trong não bộ. Hay tình trạng sức khoẻ thể chất cũng dẫn đến các vấn đề về tâm lý. Ví dụ, đau mãn tính có thể dẫn đến các triệu chứng của trầm cảm. Ngoài ra, khuynh hướng di truyền cũng ảnh hưởng đến các vấn đề sức khoẻ tâm thần. Chẳng hạn, những đứa trẻ sinh ra trong gia đình có người lớn mắc trầm cảm thì có nguy cơ cao hơn gặp các vấn đề cảm xúc.
Để chăm sóc sức khỏe tâm thần từ góc độ sinh lý, việc duy trì một lối sống lành mạnh là rất quan trọng. Điều này bao gồm việc ăn uống cân bằng, tập thể dục đều đặn, và ngủ đủ giấc. Các nghiên cứu cho thấy rằng việc tập thể dục có thể làm giảm triệu chứng trầm cảm và lo âu, trong khi một chế độ ăn uống giàu dưỡng chất có thể hỗ trợ sức khỏe tâm lý tổng thể. Trong một số trường hợp, điều trị bằng thuốc có thể cần thiết để điều chỉnh sự mất cân bằng hóa học trong não.
3.Yếu Tố Xã Hội
Yếu tố xã hội liên quan đến môi trường xung quanh cá nhân, bao gồm các mối quan hệ xã hội, văn hóa, và điều kiện sống. Sự hỗ trợ xã hội, mối quan hệ gia đình và bạn bè, cũng như điều kiện sống là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần. Một môi trường xã hội tích cực và hỗ trợ có thể giúp giảm bớt căng thẳng và nâng cao sức khỏe tâm lý, trong khi một môi trường xã hội tiêu cực hoặc thiếu hỗ trợ có thể làm gia tăng các vấn đề tâm lý.
Để cải thiện sức khỏe tâm thần từ góc độ xã hội, việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ xã hội tích cực là rất quan trọng. Tham gia vào các hoạt động cộng đồng, tạo dựng mối quan hệ với người khác, và tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần thiết có thể giúp cải thiện tình trạng sức khỏe tâm lý. Ngoài ra, việc tạo ra một môi trường sống tích cực và hỗ trợ có thể giúp giảm bớt căng thẳng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Khuyến nghị
Hãy kết hợp cả ba yếu tố trên trong quá trình chăm sóc sức khoẻ tâm thần của bạn để hướng đến một cuộc sống hạnh phúc, cân bằng hơn. Và một điều quan trọng là, đừng ngần ngại tìm sự giúp đỡ chuyên nghiệp từ nhà tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần để có thể được hướng dẫn và cải thiện tình trạng sức khoẻ tâm thần của bản thân một cách hiệu quả nhất.
NTL. Nguyễn Ngọc
