SEL là gì?
Giáo dục Năng lực Cảm xúc và Xã hội (Social Emotional Learning – SEL) là mô hình phát triển các năng lực nền tảng giúp trẻ:
-
Hiểu và quản lý cảm xúc cá nhân.
-
Xây dựng mối quan hệ lành mạnh.
-
Ra quyết định có trách nhiệm.
-
Đồng cảm với người khác.
-
Ứng xử phù hợp trong xã hội.
Đặc biệt ở lứa tuổi vị thành niên – thời điểm trẻ bắt đầu khám phá bản thân, tách khỏi sự phụ thuộc vào cha mẹ và xây dựng các mối quan hệ xã hội rộng hơn – SEL đóng vai trò quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện cả trí tuệ, cảm xúc lẫn đạo đức.
Vì sao phụ huynh cần quan tâm đến SEL ở tuổi vị thành niên?
-
Giai đoạn biến đổi tâm lý mạnh: Trẻ dễ căng thẳng, rối loạn cảm xúc hoặc bị ảnh hưởng bởi áp lực bạn bè, mạng xã hội.
-
Khả năng tự quản và điều tiết cảm xúc chưa hoàn thiện: Dẫn đến dễ cáu gắt, nổi loạn, hoặc rút lui khỏi giao tiếp.
-
Khó khăn trong mối quan hệ gia đình: Trẻ vị thành niên cần được cha mẹ lắng nghe thay vì áp đặt.
5 trụ cột SEL cha mẹ có thể giúp con phát triển
Dựa trên khung năng lực của CASEL (Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning):
| Trụ cột | Phụ huynh có thể làm gì? |
|---|---|
| Tự nhận thức | Cùng con nhận diện cảm xúc mỗi ngày, hỏi: “Hôm nay con cảm thấy thế nào? Điều gì khiến con thấy vậy?” |
| Tự quản lý bản thân | Dạy con cách đối mặt với căng thẳng, sử dụng các công cụ như hít thở sâu, viết nhật ký cảm xúc… |
| Nhận thức xã hội | Khuyến khích con nhìn từ góc độ người khác: “Nếu con là bạn A, con sẽ cảm thấy gì?” |
| Kỹ năng quan hệ | Rèn cách lắng nghe tích cực, giao tiếp không phán xét và giải quyết mâu thuẫn trong gia đình qua thỏa thuận |
| Ra quyết định có trách nhiệm | Cùng con đánh giá lợi – hại khi đưa ra quyết định, khuyến khích phân tích hậu quả dài hạn |
Một số cách áp dụng SEL trong gia đình
-
Thực hành thấu cảm: Cha mẹ chia sẻ trải nghiệm cá nhân về thời niên thiếu, giúp trẻ thấy mình được hiểu và không đơn độc.
-
Thảo luận tình huống thực tế: Xem phim, đọc truyện cùng con rồi cùng nhau phân tích cảm xúc và hành vi của nhân vật.
-
Tạo không gian an toàn cảm xúc: Không trách mắng khi con bộc lộ tiêu cực. Thay vào đó, hỏi “Điều gì đang làm con thấy tồi tệ vậy?”
-
Khuyến khích con tham gia hoạt động nhóm: Từ thể thao, trại hè đến thiện nguyện – đây là môi trường giúp con phát triển cảm xúc và xã hội rất hiệu quả.
-
Làm gương cảm xúc: Khi cha mẹ bình tĩnh giải quyết mâu thuẫn, thừa nhận lỗi lầm hay chia sẻ khó khăn, trẻ sẽ học được cách ứng xử tương tự.
-
Thực hành chánh niệm:
-
Dạy con kỹ thuật STOP để phản ứng tích cực trong tình huống căng thẳng:
-
Stop (Dừng lại)
-
Take a breath (Hít thở sâu)
-
Observe (Quan sát cảm xúc & hoàn cảnh)
-
Proceed (Tiếp tục hành động một cách có suy nghĩ)
-
-
Hướng dẫn con nhận biết căng thẳng trong cơ thể, ví dụ như đau vai, nhăn mặt, hoặc co cơ — sau đó giúp con học cách thả lỏng và thư giãn.
-
Thử bài tập 5 giác quan để “đưa con trở về hiện tại”:
-
Nhìn thấy 5 điều
-
Chạm 4 vật
-
Nghe 3 âm thanh
-
Ngửi 2 mùi
-
Nếm 1 vị
-
Đây là những bài tập đơn giản nhưng hiệu quả, phù hợp thực hiện tại nhà giúp con kiểm soát cảm xúc và phát triển mối quan hệ xã hội tốt hơn.
Nếu bạn cần hướng dẫn cá nhân/nhóm chi tiết hơn bởi chuyên gia tâm lý, vui lòng liên hệ với chúng tôi: Trung tâm PPRAC & Phòng khám Ngọc Minh, số 3 ngách 5 ngõ 259 phố Vọng, phường Tương Mai, Hà Nội. ĐT: 0343 635 141
-
